Demodex là gì?
Demodex là loại ve bọ tám chân được tìm thấy sống chủ yếu ở vùng trán, hai bên cánh mũi, má thậm chí ở vùng vành tai và da đầu.
Theo nghiên cứu chúng có khoảng 65 loài nhưng chỉ có 2 loài trong số này được xác định là sinh sống thường xuyên trên con người là demodex folliculorum (D.folliculorum) và demodex brevis (D.brevis).
Riêng loài D. brevis có kích thước nhỏ hơn, thường sống sâu trong các tuyến bã nhờn và ít xuất hiện trên bề mặt da hơn loài d.folliculorum do vậy không dễ để làm sạch và loại trừ chúng trên da mặt.
Demodex sống trong các nang lông và các tuyến bã nhờn, chúng sử dụng tế bào da chết, chất nhờn làm thức ăn đồng thời đẻ trứng tại đây, sau khoảng 3 – 4 ngày trứng phát triển thành ấu trùng, thêm khoảng 7 ngày nữa để phát triển thành con trưởng thành sẵn sàng giao phối và tiếp tục chu kỳ ký sinh, vòng đời trên vật chủ từ 2- 3 tuần.
Hình ảnh demodex phóng to.
Nguyên nhân nhiễm demodex, ai dễ mắc?
Demodex dễ dàng lây truyền từ người này qua người khác qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp qua các vật dụng hằng ngày như gối, khắn tắm… Demodex thường không gây hại, nhưng nếu phát triển với số lượng quá nhiều, chúng có thể gây viêm da do demodex.
Ai là đối tượng dễ nhiễm demodex và nguyên nhân gây nhiễm demodex là gì?. Các ghi nhận cho thấy tình trạng vệ sinh kém có mối tương quan với việc nhiễm loại ve này, khi không làm sạch tế bào chết cùng chất nhờn trên da mặt là điều kiện thuận lợi để chúng sinh sống và lây lan sang người ngủ chung giường hoặc sử dụng chung khăn, gối.
Bất kỳ ai cũng có nguy cơ nhiễm demodex. Tuy nhiên, demodex tìm thấy nhiều ở người lớn, sau đó là thanh thiếu niên và ít gặp ở trẻ nhỏ.
Người ta ghi nhận tình trạng da dầu (nhờn) thường gặp hơn người có da khô, da hỗn hợp hay da trung tính.
Ngoài ra, viêm da do demodex thường gặp ở những người có hệ miễn dịch suy giảm hoặc có tiền sử dùng quá nhiều thuốc bôi chứa corticoid; người không rửa mặt thường xuyên bằng xà phòng và dùng quá nhiều mỹ phẩm.
Hình ảnh bệnh nhân nhiễm demodex.
Các triệu chứng nhiễm demodex
Đa số những người bị nhiễm demodex không có triệu chứng, một số khác thì có các biểu hiện như: Mặt có đám da hơi đỏ, trên bề mặt có vảy da nhỏ, nút sừng nhỏ ở nang lông, da mặt thô ráp. Sẩn đỏ mụn mủ như trứng cá nhưng tiến triển nhanh, đột ngột; có sẩn mụn nước hoặc mụn mủ nhưng không có nhân.
Da mặt ngứa, rát, cảm giác kiến bò vùng mặt, đỏ da dai dẳng, nhạy cảm với ánh sáng, ngoài ra một số người có rụng tóc từng đám, da đầu có sẩn mụn mủ.
Lý do người bệnh ngứa rần rần như kiến bò trên da, đặc biệt vào buổi tối và sáng sớm là những con ve rời khỏi hang để ăn hoặc giao phối.
Tình trạng những người có làn da dầu, tuyến bã nhờn tăng sinh tiết làm lỗ chân lông giãn nở lớn hơn tạo nên lượng lớn thức ăn cho những con ve này. Khi demodex chết đi, xác chúng bị phân hủy có nhiều vi khuẩn và độc tố gây kích ứng và viêm ở các mô da gây nên tình trạng mẩn đỏ, mụn và ngứa. Nếu demodex ký sinh vùng mi mắt sẽ gây viêm bờ mi, rụng lông mi.
Cần làm gì khi nghi ngờ nhiễm demodex?
Nếu có các biểu hiện nghi ngờ nhiễm demodex cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị. Ngoài các biểu hiện lâm sàng, các bác sĩ sẽ thực hiện các phương pháp xét nghiệm tìm demodex để đánh giá tình trạng nhiễm demodex trên da.
Ngoài việc thực hiện nguyên tắc chỉ định của các bác sĩ, người bệnh cần làm sạch mí mắt, làm sạch mặt 2- 3 lần mỗi ngày là cách cắt đứt nguồn thức ăn của những con ve demodex.
Có thể sử dụng bằng nước sạch, ấm kết hợp cùng nước trà xanh, cây đinh hương, nước cốt chanh, hay nước lá cây 3 chạc và tránh xa xà phòng. Tốt nhất hỏi ý kiến bác sĩ về vấn đề này.
Cần tẩy tế bào chết 2 lần định kỳ hàng tuần để làm sạch thoáng lỗ chân lông. Cần làm sạch hoặc thay mới khăn, gối, ga giường nơi mà demodex có khả năng ẩn náu khi ra khỏi da mặt khi ngủ.
Tóm lại: Demodex là loại ký sinh trùng thường gặp, biểu hiện lâm sàng không đặc hiệu việc chẩn đoán sớm bệnh da do demodex giúp tăng hiệu quả điều trị bệnh, tiết kiệm chi phí. Trên thực tế, chúng ta không hề biết sự tồn tại, sự ký sinh của một loại sinh vật cực kỳ nhỏ bé trên gương mặt mình. Hằng đêm khi ngủ demodex từ những lỗ chân lông và bò trên da mặt… gây tình trạng ngứa và viêm da. Vì vậy, nếu nghi ngờ nhiễm demodex, hãy đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và làm xét nghiệm kiểm tra.
TS.BS Nguyễn Lan Anh
